Het begon met Willem van Oranje: op 8 februari 1575 richtte de prins de Leidse universiteit op. De leider van de Opstand wilde goede bestuurders en protestantse geestelijken opleiden. Vrijheid en mondigheid waren voor hem belangrijke principes en net als de stichter mengde Carel Stolker zich in de soms heftige discussies over deze fundamentele waarden. Rechtsonder in het portret staat het monogram A.W. maar de maker is nog niet geïdentificeerd. Mogelijk was dat ook niet de bedoeling want het was destijds gevaarlijk om een sympathisant te zijn van de opstandige prins. Het paneeltje is vrij klein (h.31 x b. 32 cm) waardoor het heimelijk mee te nemen was.

Op deze 17e-eeuwse kaart zijn de blikvangers van de stad afgebeeld, waaronder de Pieterskerk, het Stadhuis, het Academiegebouw en de Hortus botanicus. Sinds de heropening van Museum De Lakenhal in 2019 heeft de universiteit een eigen kamer in de vaste opstelling. De samenstellers van de tentoonstelling kozen, in samenspraak met Carel Stolker, een object dat karakteristiek is voor de relatie tussen stad en universiteit.

Dit soort plechtige en tegelijkertijd feestelijke stoeten trekken al eeuwenlang voorbij op het Rapenburg. Zo merken ook toevallige passanten dat Leiden een echte universiteitsstad is. Een goede relatie met de stad is voor rectoren altijd belangrijk geweest. In 1575 waren de academische senaat en het Leids stadsbestuur zelfs nauw met elkaar verbonden, zo laat ook het volgende object zien. Sinds begin deze eeuw heeft de universiteit ook een bloeiende campus in Den Haag.

Vrouwe Justitia is dan wel een vrouw, maar de universiteit was lange tijd een mannenwereld en dat gold ook voor de Vierschaar, de academische rechtbank. Een deel van de schepenen zat ook in het stadsbestuur en de berechting vond plaats op het stadhuis. Dit beeld is afkomstig van deze rechtbank. In het laatste kwart van de 19e eeuw arriveerden de eerste vrouwelijke studenten. Pas in de loop van de 20e eeuw neemt het aantal vrouwelijke studenten en hoogleraren aanzienlijk toe en de eerste vrouwelijke rector zien we pas in 2021.