Universiteit Leiden

De Nautilus van Brugmans
De Nautilus van Brugmans Preparaat van een inktvis (foto Esther Dondorp)

Geknobbelde papiernautilus is de intrigerende naam voor deze inktvis uit de Indische Oceaan. Het was Sebald Brugmans, Leids hoogleraar en rector, die hem bemachtigde. Brugmans (1763-1819) besteedde jaren aan het zorgvuldig uitbreiden van zijn kabinet. Na zijn overlijden kocht de universiteit de collectie voor het toen astronomische bedrag van 34.000 gulden. In die tijd kwam het regelmatig voor dat collecties volledig verkocht werden na de dood van de gepassioneerde verzamelaar. Musea bestonden nog nauwelijks en nabestaanden hadden geen pensioen, dus vaak geld nodig.

Rijst in Suriname
Rijst in Suriname Rijstplant, opgekweekt uit zwarte rijstzaadjes uit Parimaribo

In Suriname is rijst meer dan voedsel alleen. Rijstplanten werden ook gebruikt tijdens voorouderrituelen. Etnobotanicus en hoogleraar Tine van Andel deed de laatste jaren onderzoek naar de rijstplant op de foto. Genetische analyse wees uit dat de zaadjes van deze plant afkomstig zijn uit Ivoorkust. Meegenomen door tot slaaf gemaakte Afrikanen. Ook hier, bij een ogenschijnlijk ‘neutraal’ plantje, spelen kolonialisme en slavernij dus een rol. Van Andel pleit voor het ‘dekoloniseren’ van collecties: door digitalisering komt onderzoeksmateriaal beschikbaar voor de landen van herkomst.

Meloen­cactus
Meloen­cactus Bonaire, 1930 (foto Esther Dondorp)

Classificaties zijn niet zo maar soortenlijsten; ze weerspiegelen iemands theorieën over natuurlijke diversiteit. Herbariumdirecteur Willem Suringar (1832-1898) besteedde veel aandacht aan het ontwikkelen van een systematiek van dit Caribische cactusgeslacht. Naturalis bezit 155 dozen met de meloencactussen van Suringar. Hij zag er tachtig verschillende soorten in. Tegenwoordig tellen sommige wetenschappers veertig soorten en anderen zien er zelfs slechts één. De wetenschap is nooit klaar. Het is maar welke criteria de onderzoeker hanteert.